SŁOWO O AUTORZE I JEGO DZIELE.

Znajdujący się w Bibliotece Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu rękopis Antoniego Macieja Durskiego pt. „Szkoła szermierki  siecznej” (został wyszukany przez Łukasza Derewieckiego) stanowi kolejny dowód na to, że w dziewiętnastym wieku czynione były próby zakładania szkół szermierczych i definiowania szermierki w oparciu o polską terminologię i polskie wzorce. To co zostawił nam ten zasłużony działacz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, to 30 zapisanych kartek zeszytu pismem odręcznym, które stanowiły prawdopodobnie próbę napisania podręcznika szermierczego dla braci sokolej. To, że tak było świadczy kartka opatrzona numerem 30, która kończy się zdaniem – (O szermierce na całe ciało później).

Antoni Durski, obok Michała Starzewskiego (1830), Kazimierza Bryły (1888), Edmunda Cenara (1889), Karola Bernolaka (1898) i Stanisława Tokarskiego (1899) daje nam wzorce szermiercze i nazewnictwo towarzyszące tej sztuce walki. Jego dzieło pisane jest charakterystycznym dla dziewiętnastowiecznej Polski językiem i terminologią jaka wówczas obowiązywała w sporcie. Dokonując interpretacji tego dzieła i próby zobrazowania opisanych w nim technik szermierczych dokonywał będę w oparciu o wzorce zaczerpnięte z ówczesnej literatury sportowej przeznaczonej głównie dla towarzystw sokolich. Takim autorem, który wydaje się być najbardziej bliski nazewnictwu i sposobie opisu technik szermierczych jest Edmund Cenar, również bardzo zasłużony działacz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, który w swej pracy wydanej w 1889 r. pt. „Ćwiczenia gimnastyczne laską żelazną, drewniana i żerdzią” dał obraz ćwiczeń szermierczych, które wyraźnie nawiązują do terminologii i opisu zawartego w pracy Antoniego Durskiego. 

Trzeba od razu tu zaznaczyć, że dzieło Durskiego nie ma takiej wartości jak traktat „O Szermierstwie” Michała Starzewskiego, który wyraźnie nawiązuje do szermierki staropolskiej i pisany był z myślą przekazania potomnym tej sztuki szermierskiej. Dzieło Durskiego pisane było przede wszystkim na potrzeby powstających i działających wówczas gniazd sokolich. Chodziło o to, by dać młodzieży możliwość uprawiania szermierki w oparciu o polskie słownictwo i o polskiego ducha narodowego. Trzeba bowiem pamiętać, że Polska wówczas nie istniała jako kraj na mapie politycznej świata. Podtrzymanie polskości, naszych tradycji, języka i tożsamości narodowej było sprawą priorytetową. Nie było polskiej szermierki, a ta, którą uprawiano oparta była na wzorach i komendzie obcej. Na taką też zezwalał zaborca. Istniała zatem paląca konieczność napisania podręcznika szermierczego, który stanowiłby fundament i wzór do nauki szermierki w gniazdach sokolich. Niestety, jak w wielu podobnych przypadkach, ta sztuka nam się nie udała. Tym bardziej należy sobie cenić pozostawione nawet w takiej formie niezbyt obszerne informacje o poglądach na polskie wzory szermiercze jakie wówczas proponowano wprowadzić do nauki tej sztuki walki.

                                                                                                                            Zbigniew Sawicki
Zawiercie, A.D. 2010